Rzeczpospolita Obojga Narodów. Dzieje Agonii – recenzja

Rzeczpospolita Obojga Narodów. Dzieje Agonii to już trzeci tom historycznego cyklu Pawła Jasienicy, skupiającego się wokół rządów królów elekcyjnych. Ukazuje on dramatyczne, a wręcz tragiczne wydarzenia z lat 1696-1795, które ostatecznie doprowadziły do tego, że Rzeczpospolita całkowicie zniknęła z mapy Europy na 123 lata. Dzieje Agonii również niedawno ukazały się w nowym ujednoliconym wydaniu za sprawą wydawnictwa Prószyński i S-ka.

Autor negatywnie ocenia rządy kolejnych królów. Szczegółowo opisuje mechanizmy rozpadu państwa. Szczególnie widoczne to było w procesie zmiany władców. W zależności od tego, czyje wpływy były bardziej znaczące, ci decydowali który król obejmował rządy. W wyniku tego dochodziło do sytuacji, że dwóch królów w jednym czasie sprawowało władzę. Gdy zagraniczni władcy mieli realne wpływy na wybór władcy suwerennego państwa, wielu powinno to dać do myślenia.

Z tego punktu widzenia autor bezlitośnie rozprawia się z podejściem królów do państwa. Zgodnie dokumentuje przykłady braku dbania o jego losy oraz punktuje głupotę i próby przypodobania się magnatom, którzy najbardziej dbali o swoją kiesę. Niestety doszczętnie obala mit wspaniałej Rzeczpospolitej szlacheckiej, którą na kartach Trylogii wykreował Henryk Sienkiewicz. Okres ukazany w tej części przesiąknięty jest głównie negatywnymi przykładami, a te pozytywne można policzyć na przysłowiowych palcach u ręki. Niestety okoliczności, w których do nich doszło sprawiły, że nie zaowocowały przemianą kraju. Zwyczajnie było na nie za późno.

Według Jasienicy największą bolączką Rzeczpospolitej Obojga Narodów był szeroka rozbieżność interesu władzy i narodu. W tamtych czasach szczególnie mocno było to zarysowane. Poza tym brak jakichkolwiek reform, szerzące się na sejmach liberum veto, ogromne wpływy na polskich magnatów sąsiednich władców i wiele mniej lub bardziej znaczących wydarzeń, które negatywnie odbiły się na przyszłości państwa w ostateczności doprowadziły do jego upadku.

Rzeczpospolita Obojga Narodów. Dzieje Agonii są lekturą, która ostatecznie rozlicza się z pewnymi mitami. Jasienica jednoznacznie ocenia królów, magnatów, hierarchów kościelnych, a przede wszystkim wydarzenia, które miały wtedy miejsce. Z punktu widzenia Jasienicy okres ten był tragiczny dla Rzeczypospolitej. My z perspektywy czasu wiemy o tym. Jednak krótkowzroczność ówczesnych polityków nie pozwalała tego przewidzieć, nawet jeśli wiele wydarzeń jednoznacznie sugerowało w jakim kierunku to wszystko zmierza.

Rzeczpospolita Obojga Narodów. Dzieje Agonii
Autor: Paweł Jasienica
Wydawnictwo: Prószyński i S-ka
Gatunek: literatura faktu, historia
Data wydania: 4 grudnia 2018

 

 

ZA EGZEMPLARZ DO RECENZJI DZIĘKUJEMY: