Filokalia. Tom 1 – recenzja

Rozpoczynając lekturę pierwszego tomu Filokalii w polskim przekładzie, wydanego nakładem Wydawnictwa Benedyktynów Tyniec, wkraczamy w świat fundamentalnego dzieła duchowości chrześcijańskiego Wschodu. Ta konkretna edycja, przygotowana przez renomowane wydawnictwo związane z opactwem tynieckim, już na wstępie budzi zaufanie co do jakości przekładu oraz staranności redakcyjnej. Jest to pierwszy z planowanych tomów monumentalnej antologii, która po raz pierwszy w tak obszernym zakresie udostępnia polskiemu czytelnikowi skarby myśli ascetycznej i mistycznej, pochodzące od najwcześniejszych Ojców Pustyni.

Filokalia oznacza „umiłowanie piękna” lub „umiłowanie dobra”. Jest zbiorem tekstów powstałych między IV a XV wiekiem. Autorami są mnisi i mistrzowie duchowi, którzy zgłębiali tajniki modlitwy wewnętrznej, czujności serca (nepsis) oraz walki z namiętnościami. Skompilowane pierwotnie przez św. Nikodema Hagiorytę i św. Makarego z Koryntu w XVIII wieku, miało służyć jako praktyczny przewodnik dla mnichów dążących do zjednoczenia z Bogiem poprzez nieustanną modlitwę, zwłaszcza Modlitwę Jezusową. Jego wpływ wykroczył jednak daleko poza mury klasztorów, inspirując pokolenia wiernych na Wschodzie i coraz częściej także na Zachodzie.

Pierwszy tom polskiego wydania Filokalii skupia się na tekstach najwcześniejszych autorów, stanowiących fundament całej późniejszej tradycji hezychastycznej. Znajdziemy tu pisma takich postaci jak Pseudo-Antoni Wielki, Ewagriusz z Pontu, św. Jan Kasjan, św. Marek Asceta, Hezychiusz z Synaju, św. Nil z Ankyry, Diadoch z Fotyki czy Jan z Karpatos. Teksty te wprowadzają czytelnika w podstawowe zagadnienia życia ascetycznego. Rozpoznawanie i zwalczanie złych myśli (logismoi), znaczenie Pisma Świętego w życiu duchowym, praktykę cnót, potrzebę czujności oraz pierwsze kroki na drodze modlitwy serca.

Choć pisma te powstały w odległej epoce i w specyficznym kontekście monastycznym, ich treść pozostaje zaskakująco aktualna i uniwersalna. Zmagania z rozproszeniem, pokusami, pychą czy gniewem, opisane przez Ojców Pustyni, są doświadczeniem bliskim każdemu człowiekowi dążącemu do duchowego rozwoju. Filokalia oferuje nie tyle abstrakcyjne teorie, co konkretne, sprawdzone przez wieki metody pracy nad sobą, oczyszczania serca i budowania głębokiej, osobistej relacji z Bogiem. To duchowość bardzo praktyczna, wymagająca zaangażowania, ale obiecująca realną przemianę życia.

Wydanie tynieckie zasługuje na szczególną pochwałę.

Jakość tłumaczenia, opatrzonego przypisami wyjaśniającymi trudniejsze terminy czy kontekst historyczny, stoi na wysokim poziomie. Jest to kluczowe przy tak wymagających tekstach. Solidna oprawa, przejrzysty układ graficzny i staranna redakcja sprawiają, że obcowanie z tymi tekstami jest niezwykłym doświadczeniem.

Dla kogo jest przeznaczony pierwszy tom Filokalii? Z pewnością dla wszystkich poważnie zainteresowanych duchowością chrześcijańską, teologów, historyków duchowości, osób konsekrowanych, ale także dla zaangażowanych świeckich poszukujących pogłębienia swojej modlitwy i życia wewnętrznego. Lektura nie jest łatwa – wymaga skupienia, cierpliwości i gotowości do konfrontacji z samym sobą. Język i sposób myślenia autorów mogą początkowo wydawać się obce, jednak wysiłek włożony w zrozumienie tych tekstów przynosi obfite owoce duchowe.

Czytając pierwszy tom, wkraczamy na ścieżkę duchowej podróży, której drogowskazami są mądrość i doświadczenie pokoleń mistrzów modlitwy. Kluczowe pojęcia, takie jak wspomniana nepsis (czujność, trzeźwość umysłu), hesychia (wyciszenie, pokój wewnętrzny) czy praktyka Modlitwy Jezusowej, są tu wprowadzane i objaśniane jako narzędzia prowadzące do celu ostatecznego. Mowa o przebóstwieniu (theosis), czyli pełnego zjednoczenia człowieka z Bogiem przez łaskę. To zaproszenie do zejścia w głąb własnego serca i odkrycia tam obecności Stwórcy.

Pierwszy tom Filokalii w wydaniu Wydawnictwa Benedyktynów Tyniec to pozycja niezwykle cenna i ważna na polskim rynku wydawniczym. Stanowi nie tylko znakomite wprowadzenie do bogactwa duchowości chrześcijańskiego Wschodu. Jest przede wszystkim inspirującym przewodnikiem dla każdego, kto pragnie nadać swojemu życiu duchowemu większą głębię i autentyczność. Staranne wydanie i wysokiej jakości przekład czynią tę publikację godną polecenia wszystkim poszukiwaczom duchowej mądrości zakorzenionej w najstarszej tradycji Kościoła.

Filokalia. Tom 1
Autorzy: Nikodem Hagioryta, Pseudo-Antoni Wielki, św. Izajasz Anachoreta, Ewagriusz z Pontu, św. Jan Kasjan, św. Marek Asceta, św. Hezychiusz z Synaju, św. Nil z Ankyry, św. Diadoch z Fotyki, św. Jan z Karpatos, św. Teodor z Edessy
Wydawnictwo: Wydawnictwo Benedyktynów Tyniec
Gatunek: literatura duchowa, religia, modlitwa, medytacja
Data wydania: 2023