Najazd z przeszłości. James P. Hogan – recenzja

Najazd z Przeszłości Jamesa P. Hogana to prowokująca do myślenia powieść science fiction. Jest to zarazem kolejna odsłona Wehikułu Czasu, serii ukazującej się nakładem Domu Wydawniczego Rebis. Zgłębia ona fascynujące idee dotyczące społeczeństwa, technologii i natury ludzkiej. Fabuła osadzona jest na tle Ziemi stojącej w obliczu globalnego kryzysu. Historia rozpoczyna się wysłaniem w kosmos zautomatyzowanej sondy ku Alfa Centauri. Sonda ta, wyposażona jest w zaawansowaną technologię i bank danych zawierający zarodki ludzkie oraz ogromną wiedzę cywilizacyjną. Ma za zadanie stworzyć nową ludzką kolonię na planecie Chiron.

W wyniku tych działań, z czasem na Chironie rozwija się społeczeństwo, które drastycznie różni się od tego, które pozostawiło za sobą na Ziemi. Chironianie, wychowani przez sztuczną inteligencję i roboty, tworzą utopijną cywilizację. Oparta jest na logice i dobrowolnej współpracy oraz braku scentralizowanej władzy czy systemu monetarnego. Zasoby są obfite dzięki zaawansowanej technologii replikacji, a edukacja i rozwój osobisty stanowią główne cele jednostek. Hogan zręcznie maluje obraz społeczeństwa anarchistycznego w jego idealistycznej formie. Konflikty rozwiązywane są poprzez racjonalną dyskusję. Praca zaś jest podejmowana z pasji i chęci wniesienia wkładu, a nie z przymusu ekonomicznego. Ta wizja stanowi serce powieści i zachęca czytelnika do refleksji nad alternatywnymi modelami organizacji społecznej.

Spokój i harmonię Chirona zakłuca przybyciem statku kosmicznego Mayflower II z Ziemi. Ziemianie zdołali przetrwać swoje kryzysy. Wysłali więc misję mającą na celu odnalezienie i „ucywilizowanie” potomków pierwotnej sondy. Załoga Mayflower II reprezentuje stare ziemskie wartości – hierarchię, biurokrację, militaryzm i potrzebę kontroli. Ten kontakt między dwiema gałęziami ludzkości, rozwijającej się w zupełnie odmiennych warunkach, staje się głównym źródłem konfliktu w powieści. Hogan mistrzowsko ukazuje zderzenie kultur i ideologii. Dobre intencje Ziemian prowadzą do prób narzucenia Chironianom systemu całkowicie im obcego i niepożądanego.

Centralnym tematem powieści jest eksploracja wolności jednostki i krytyka autorytarnych systemów społecznych.

Hogan, znany ze swoich libertariańskich sympatii, wykorzystuje Chironian do ukazania pewnego modelu społeczeństwa. Stawia w nim na autonomię i niezależność. Kontrastuje to z ziemskim podejściem. Tu strach, potrzeba bezpieczeństwa i dążenie do władzy prowadzą do ograniczania wolności w imię rzekomego dobra ogółu. Powieść stawia pytania o to, czym jest postęp i czy technologia sama w sobie gwarantuje lepsze społeczeństwo. Oraz jakie są fundamentalne potrzeby i prawa istot ludzkich.

Pod względem konstrukcji fabuły i rozwoju postaci, Najazd z Przeszłości ma zarówno mocne i słabsze strony.  Bez wątpienia idee oraz szczegółowe przedstawienie funkcjonowania chirońskiego społeczeństwa to siła powieści. Hogan potrafi wciągająco opisać technologiczne i społeczne aspekty swojej utopii. Z drugiej strony przedstawiciele ziemskiej misji są  jednowymiarowi. Ich obraz służy jedynie jako nośnik określonych ideologii, które Hogan otwarcie krytykuje. Tempo akcji jest generalnie dobre, a konflikt między dwiema kulturami rozwija się w sposób logiczny i angażujący. Choć czasami dialogi wydają się zbyt dydaktyczne i mają na celu bezpośrednie wyłożenie filozoficznych założeń autora.

Najazd z Przeszłości to ambitna i stymulująca intelektualnie powieść. Pozostaje ona aktualna w swoich rozważaniach na temat wolności, kontroli społecznej i przyszłości ludzkości. Niestety jest tu dużo uproszczeń. Szczególnie w kwestii  kreacji postaci i zbyt idealistycznego przedstawienie anarchistycznego społeczeństwa. Nie można jednak odmówić Hoganowi umiejętności tworzenia fascynujących światów i zadawania ważkich pytań. Jest to książka, która z pewnością przypadnie do gustu miłośnikom klasycznej science fiction, ceniącym sobie eksplorację wielkich idei i alternatywnych wizji społecznych. Jednak czy zmusi ona do refleksji po zakończeniu lektury? Każdy powinien sam się o tym przekonać.

Najazd z Przeszłości
Autor: James P. Hogan
Seria: Wehikuł Czasu
Wydawnictwo: Dom Wydawniczy Rebis
Gatunek: science fiction
Data wydania: 22 kwietnia 2025

Za materiał do recenzji dziękujemy Wydawnictwu Rebis