Richard Overy. Krew i Zgliszcza. Tom 2 – recenzja

Drugi tom monumentalnej pracy Richarda Overy’ego, Krew i Zgliszcza, wydany nakładem Domu Wydawniczego Rebis, stanowi kontynuację ambitnej próby reinterpretacji najkrwawszego konfliktu w historii ludzkości. Podobnie jak w pierwszej części, Overy, uznany brytyjski historyk specjalizujący się w dziejach II wojny światowej, konsekwentnie rozwija swoją główną tezę, postrzegając lata 1931-1945 nie tylko jako starcie militarne państw narodowych, ale przede wszystkim jako globalną „wielką wojnę imperiów” – zarówno tych starych, kolonialnych, jak i nowych, agresywnie ekspansjonistycznych. Ten tom zabiera czytelnika w głąb najintensywniejszych lat konfliktu, ukazując jego eskalację, globalny zasięg i ostateczne, katastrofalne rozstrzygnięcia.

Kontynuując narrację od punktu, w którym zakończył się tom pierwszy, Overy w drugiej części skupia się na kluczowych latach wojny, począwszy od globalnego rozszerzenia konfliktu po ataku na Pearl Harbor i niemieckiej inwazji na ZSRR, aż po ostateczny upadek państw Osi w 1945 roku. Autor z niezwykłą precyzją analizuje przełomowe momenty na wszystkich frontach – od Pacyfiku, przez Afrykę Północną, Włochy, front wschodni, aż po lądowanie w Normandii i ostateczne walki w Niemczech i Japonii. Nie ogranicza się jednak do czysto militarnego opisu, lecz wplata go w szerszy kontekst politycznych decyzji, strategii gospodarczych i zmagań ideologicznych, które kształtowały oblicze wojny.

Centralnym punktem analizy Overy’ego, konsekwentnie rozwijanym w tym tomie, jest wspomniana teza o imperialnym charakterze konfliktu. Autor przekonująco argumentuje, że wojna była zderzeniem różnych wizji porządku światowego, opartych na imperialnej dominacji. Ukazuje, jak ambicje terytorialne i rasowe III Rzeszy, dążenia Japonii do stworzenia „Strefy Wspólnego Dobrobytu Wielkiej Azji Wschodniej” oraz próby utrzymania swoich posiadłości przez imperia brytyjskie i francuskie, a także rosnąca potęga Stanów Zjednoczonych i Związku Radzieckiego, splatały się w złożoną sieć rywalizacji i walki o globalną hegemonię. Ta perspektywa pozwala zrozumieć motywacje głównych aktorów i dynamikę konfliktu w sposób wykraczający poza tradycyjne narracje.

Autor czaruje analityczną głębią i mocnym warsztatem

Overy mistrzowsko syntetyzuje ogromną ilość materiału źródłowego i literatury przedmiotu, prezentując czytelnikowi spójną i wielowymiarową wizję wojny. Jego analiza nie unika trudnych tematów, takich jak zbrodnie wojenne, Holokaust, brutalność okupacji czy ekonomiczne aspekty prowadzenia totalnego konfliktu. Autor zręcznie łączy perspektywę makro – strategiczne decyzje i globalne procesy – z perspektywą mikro, przywołując konkretne przykłady i doświadczenia jednostek, co nadaje narracji ludzki wymiar.

Kolejnym atutem książki jest jej prawdziwie globalna perspektywa. Overy nie ogranicza się do teatru europejskiego, ale poświęca równie dużo uwagi walkom na Pacyfiku, w Azji Południowo-Wschodniej i Afryce. Ukazuje wzajemne powiązania między poszczególnymi frontami i decyzjami podejmowanymi w różnych stolicach. Dzięki temu czytelnik otrzymuje pełniejszy obraz II wojny światowej jako konfliktu, który rzeczywiście objął swoim zasięgiem cały glob, angażując społeczeństwa i gospodarki w bezprecedensowej skali. Sposób prowadzenia narracji, mimo naukowej rzetelności, jest klarowny i potrafi wciągnąć czytelnika.

Choć Krew i zgliszcza to dzieło imponujące, jego skala i gęstość informacji mogą stanowić wyzwanie dla czytelnika nieobeznanego dogłębnie z historią II wojny światowej. Ogrom szczegółów, nazwisk, dat i analizowanych wątków wymaga skupienia i zaangażowania. Ponadto, silne ukierunkowanie na tezę imperialną, choć niezwykle odkrywcze, może sprawiać wrażenie niedostatecznego uwzględnienia innych interpretacji czy czynników. Niemniej, są to raczej cechy charakterystyczne dla monumentalnej syntezy naukowej niż rzeczywiste wady pracy. Warto również docenić jakość polskiego przekładu i edycji przygotowanej przez Dom Wydawniczy Rebis.

Podsumowując, drugi tom publikacji Richarda Overy’ego to lektura obowiązkowa dla wszystkich poważnie zainteresowanych historią II wojny światowej. Stanowi on nie tylko kontynuację fascynującej narracji, ale przede wszystkim pogłębioną analizę najmroczniejszego okresu w dziejach XX wieku, przedstawioną z oryginalnej, imperialnej perspektywy. To dzieło kompletne, erudycyjne i prowokujące do myślenia, które na długo pozostaje w pamięci. Jest to fundamentalny wkład w zrozumienie globalnych mechanizmów, które doprowadziły do katastrofy wojennej i ukształtowały powojenny świat, a polskie wydanie pozwala szerokiemu gronu czytelników zapoznać się z tą ważną pracą.

Krew i Zgliszcza. Wielka Wojna Imperiów 1931 – 1946. Tom 2
Autor: Richard Overy
Wydawnictwo: Dom Wydawniczy Rebis
Gatunek: literatura faktu, historia
Data wydania: 8 kwietnia 2025

Za materiał do recenzji dziękujemy Wydawnictwu Rebis