Opowieści niesamowite z języka niemieckiego – recenzja

Niezwykły cykl Opowieści Niesamowitych, który ponad trzydzieści lat temu ukazał się na polskim rynku wydawniczym nakładem Państwowego Instytutu Wydawniczego, ponownie trafia na półki księgarń w nowych wydaniach. Po literaturze rosyjskiej i francuskiej przyszedł czas na niemiecką. Choć w tym konkretnym przypadku ciężko mówić o literaturze typowo niemieckiej, a raczej niemieckojęzycznej. Tom trzeci gromadzi bowiem prozę Niemców, Austriaków i jednego Szwajcara.

Wśród nich mamy wielkie nazwiska literatury klasycznej: Johann Wolfgang Goethe, Heinrich von Kleist, Ernst Theodor Amadeus Hoffmann, Heinrich Mann, Thomas Mann, Gustav Meyrink. Poza nimi pojawiają się również utwory mniej znanych pisarzy, które jednak idealnie wpisują się w tematykę tego zbioru. Część z tych autorów nie tworzyła literatury grozy jako takiej, a opowiadania tu zebrane stanowiły niejako odskocznię od ich głównej twórczości. Kilku z nich, jak choćby Goethe czy Meyrink, tworzyło wybitne dzieła, które zapisały się w kanonie literatury, a zawierają w sobie fantastykę i grozę. Mowa oczywiście o Fauście Goethego i Golemie Meyrinka.

W większości przypadków opowieści te są jednak przykładami literatury trywialnej i w czasach gdy były pisane należały do najniższej rangą literatury. Charakteryzowały się płytką fabułą, niekiedy ckliwą akcją i raczej nie poruszały skomplikowanych problemów społecznych. Bohaterowie tych opowiadań nie byli skomplikowani, a słownictwo w nich użyte było raczej potoczne. Niczym we współczesnych horrorach klasy B. Mimo to miały one poczytanie, głównie w niższych klasach społecznych. Wyrażały bowiem pragnienia zwykłych ludzi, zawierając przy tym aluzje do aktualnych wydarzeń.

Elementem często pojawiającym się, a zarazem mocno fascynującym autorów jak i całą epokę była hipnoza. Przyglądano się jej ze względu na możliwość kontroli drugiego człowieka. Pojawiają się tu również zjawiska magnetyczne, wówczas nie do końca wyjaśnione i wpisywały się również w tematykę nadprzyrodzoną. Historie te zwierają w sobie sporo brutalności, ale ukazywane są przez pryzmat marzeń sennych i halucynacji. Pojawiają się tu duchy i demony, choć często ubrane w ludzką postać. Wszystkie zaś opowiadania przepełnione są żywą wyobraźnią. Wiele z nich sytuuje się między romantyzmem, a realizmem. Wyczuwalny jest zaś ówczesny dekadentyzm a także wszechobecny pesymizm. Niektóre opowieści czerpią fabułę z przeszłości, historii, ale są też takie, które opierają się na ludowych wierzeniach  i literaturze średniowiecznej.

Opowieści niesamowite z języka niemieckiego podobnie jak poprzednie odsłony serii pozwalają nam odkryć, co fascynowało i przerażało ówczesne czytelników. Choć obecnie nie wydają się one straszne, to pokazują jak kształtowały się wierzenia w okresie twórczości poszczególnych pisarzy oraz w kontekście społecznego statusu. 

Opowieści niesamowite z języka niemieckiego
Cykl: Opowieści Niesamowite
Autorzy: Johann Wolfgang Goethe, Heinrich von Kleist, Ernst Theodor Amadeus Hoffmann, Heinrich Mann, Thomas Mann, Gustav Meyrink, Paul Ernest, A.H. Schmitz i inni
Wydawnictwo: Państwowy Instytut Wydawniczy
Gatunek: fantastyka, opowiadania, groza
Data wydania: 26 marca 2020