J.R.R. Tolkien. Beouwulf. Przekład i komentarz oraz Sellic Spell pod redakcją Christopera Tolkiena

Wydawnictwo Prószyński i S-ka prezentuje kolejną piękną gratkę dla kolekcjonerów, miłośników Tolkiena i literatury staroangielskiej. Po cudownie wydanych: Legendzie o Sigurdzie i Gudrun (legenda staroskandynawska) oraz Upadku króla Artura, przyszedł czas na jedno z najstarszy dzieł literatury staroangielskiej – poemat o Beowulfie. Jest to przekład autorstwa J.R.R. Tolkiena, opublikowany przez jego syna – Christophera. Wydanie zawiera także obszerny komentarz Tolkiena składający się z serii wykładów oraz tak zwany Sellic Spell stanowiący ambitną próbę odwzorowania Beowulfa jako ludowej opowiastki.

Tolkien był olbrzymim miłośnikiem Beowulfa, do motywów którego nawiązywał chociażby we Władcy Pierścieni. Ponadto, oprócz słynnych wykładów, które prezentował swoim studentom w Oksfordzie, a z którymi możemy zapoznać się w tym wydaniu, wydał także słynny esej Potwory i krytycy, stanowiący krytykę sposobów analizowania Beowulfa przez ówczesnych badaczy i sugerujący nową metodę jego odczytania. Twórca Hobbita podkreślał chociażby, jak ważne jest by traktować elementy fantastyczne w Beowulfie jako integralną całość z poematem i nie odrzucać ich w procesie analizy. Pozycja wydana obecnie przez Prószyński i S-ka daje nam jeszcze więcej. Pozwala mianowicie obserwować proces formułowania się przekładu w wykonaniu Tolkiena, dostrzec różnorakie aspekty, w jakich autor interpretował słynny poemat, a także zobaczyć, z jakimi wątpliwościami się zmagał. Dzięki temu będziemy mogli zrozumieć, jak trudny był proces tłumaczenia Beowulfa.

Oczywiście oprócz wszelkiej maści dodatków i komentarzy będziemy mieli okazję przede wszystkim zapoznać się z samym poematem. Anonimowe dzieło, które w formie ustnej przekazywane było już w VIII wieku, a spisane zostało w języku staroangielskim około 1000 roku, stanowi najstarszy istniejący staroangielski poemat i jedno z najważniejszych dzieł w historii brytyjskiej literatury. Beowulf traktuje o wojowniku, który zdobywa uznanie i szacunek władcy Duńczyków Hrodgara, ścierając się ze straszliwym potworem Grendelem i jego matką. Następnie zaś bohater sam zostaje królem na swoich ziemiach, ale i tam przychodzi mu zmierzyć się z bestią.

Podobnie jak w przypadku innych wydań prac Tolkiena, tak i tutaj mamy do czynienia z tekstem dwujęzycznym. To ważne w przypadku utworów tego typu, które niezwykle trudno przetłumaczyć z zachowaniem ich pierwotnej wartości. Choć tłumaczki, Katarzyna Staniewska i Agnieszka Sylwanowicz, spisały się świetnie, to przekład Tolkiena zawarty w oryginale stanowi wspaniały dodatek, pozwalający jeszcze mocniej wczuć się w poemat.

Omawiane wydanie stanowi pozycję, której nie powinno zabraknąć w bibliotece nie tylko żadnego szanującego się fana Tolkiena, ale przede wszystkim miłośnika literatury staroangielskiej. Oryginalny przekład brytyjskiego autora, jego pouczające wykłady, a także Sellic Spell składają się na fascynującą całość, która wprowadza czytelnika w ten barwny i niebezpieczny świat.

Damian Drabik

Beouwulf. Przekład i komentarz oraz Sellic Spell pod redakcją Christopera Tolkiena
Autor: J.R.R. Tolkien
Wydawnictwo: Prószyński i S-ka
Data wydania: 17 listopada 2015