Żywopłoty. Maria Karpińska – recenzja

Rzadko się zdarza, aby książka tak mocno zalazła mi za skórę jeszcze przed lekturą. Najpierw była nachalna promocja Żywopłotów, stawiająca w centrum nie opowieść, a jej autorkę. Reklamy ze zdjęciem Pani Marii wyświetlały się co chwilę, w różnych kanałach i formach. Internet wprost pękał od peanów, przyćmiewając nawet wychodzącą w tym samym czasie kontynuację Opowieści podręcznej. Później dorzucono do tego nic nie mówiący blurb Olgi Hund „To historie pisane Gombrowiczem, ale fajniejsze, bo o ludziach z naszych ulic”. Do tej pory nie wiem, o co w nim chodzi. Mimo wszystko po książkę sięgnąłem i już na początku poznawania zdałem sobie sprawę, że mam kolejny powód do frustracji. Opowieści ułożono tu dekadami, od młodości aż po wiek senioralny. Każda opisuje inną historię, odmienną postać i rzeczywistość. A jednak układają się w całość. W jeden wielki pejzaż ludzkiego życia. Zdenerwowałem się (całkowicie egoistycznie i irracjonalnie), bo autorka wykorzystała mój nigdy niezrealizowany pomysł na książkę. Uprzedziła mnie. Bezwzględnie wtargnęła w moją strefę komfortu. Nie pozostało mi nic innego, jak czytać dalej i czekać na jakieś potknięcie, które mógłbym z czystym sercem zganić, a samą książkę zmieszać z błotem.

I tu się zaczęły schodki. Bo jak skrytykować zbiór opowiadań, w którym autorka o młodości mówi tak ”Byłem w tym wieku, w którym można godzinami udawać, że patyk to karabin lub miecz, ale nie można udawać, że dziewczyna to człowiek jak każdy inny”, w którym opisuje życie hodowcy roślin czy malarza wysokościowego tak, jakby sama nic innego nie robiła przez ostatnie dwadzieścia lat, wreszcie w którym gawędziarstwo idzie w parze z lirycznością, a trwanie w zgodzie z naturą pozwala odetchnąć od bolączek doczesności? To jest wprost niebywałe, jak dobrze i autentycznie ten tom został skonstruowany. Warto zauważyć, że narratorem, każdorazowo pierwszoosobowym, jest tu mężczyzna. I niezależnie czy jest nim młodzieniec, student czy już dojrzały facet, każdego z nich doskonale rozumiem, potrafię się przejrzeć w ich charakterze i myślach, odnajduję w nich cząstkę siebie. Ktoś powie, że to właściwie nie o męskości jest ten zbiór. Wszak obok dzielnych potomków Adama, są też dziewczyneczki, czy inne kobiety. I to one, raz rozgadane, innym znowu razem całkowicie milczące, zawłaszczają sobie palmę pierwszeństwa. A może to ani o jednych, ani o drugich nie chodzi, tylko o wzajemne relacje, albo ujmując sprawę z jeszcze szerszej perspektywy, o zaspokojenie potrzeb życiowych?

Nie jestem w stanie powiedzieć, która z opowieści była dla mnie tą najlepszą. Każda ma swój mikroświat, swoje małe lub wielkie problemy, różnorodne optyki. Autorka skomponowała dzieło doskonałe – piękne zarówno w mikroskali, jak i globalnie. Wszystkie historie mają swoje małe sensy, a składając je w całość, otrzymujemy mozaikową metaforę ludzkiego życia. Takie zbiory lubię najbardziej, a czytając dużo opowiadań wiem, jak trudno jest podołać zadaniu. Możliwe jest to tylko, dzięki dużej wprawie w posługiwaniu się słowem. Marii Karpińskiej wyrazy nie przeszkadzają. Wie kiedy uciąć historię, aby puenta była najbardziej wyrazista. Potrafi harmonijnie rozłożyć akcenty i formy, dzięki czemu czytelnik ma permanentne wrażenie obcowania z czymś świeżym. Nie boi się też żartować, choć nie zawsze wprost, ani mówić o rzeczach poważnych, choć nie zawsze używając języka cierpienia.

Ciekawym wątkiem w książce jest namysł nad potencjalnością życia. Karpińska ukazuje, jak wiele okazji gdzieś znika, roztapia się, mija się z naszymi oczekiwaniami. Wybory, które ostatecznie podejmujemy, są zazwyczaj losowe, ich rewersem jest wielość historii, mogących się równie dobrze wydarzyć lub nie i to niezależnie od wieku. Przypominają się w tych rozpoznaniach elementy Nieznośnej lekkości bycia, w których czeski pisarz wyliczał, jak wiele zdarzeń musi nastąpić, aby para ludzi mogła się poznać. Właśnie taki obraz dostrzegam w Żywopłotach. Ten świat nie przypomina wykresu funkcji liniowej, ale raczej biały szum, z którego wychodzi tysiące nitek, mogących w zupełnie inny sposób uformować tę uczuciową książkę.

Nie sposób napisać o tym zbiorze źle. Mimo paru okołoksiążkowych problemów, o których niedługo nikt pamiętać nie będzie, jest to rzecz po prostu bardzo dobra, a traktując ją w kategorii debiutu, wręcz rewelacyjna. Nie mogę mieć także żalu o zabranie mi tematu na powieść – sposób w jaki autorka skomponowała i napisała dzieje człowieka jest wyjątkowy, wiem że nigdy na taki poziom bym się nie wspiął. Żywopłoty świetnie się czyta, z tekstem się płynie i, co bardzo ważne, całkiem sporo po lekturze w głowie zostaje. O wartościowych książkach mówi się, że stanowią coś zamkniętego i gdy sobie to przypomnimy, pojawiają się małe przebłyski, zapachy, odczucia, nadzieje, myśli. Żywopłoty właśnie takie są. Ta książka jest jak zielona, pachnąca kulka, którą można połknąć, aby za jakiś czas przywołać sobie jej smak, przypomnieć postawy prostych ludzi i niezwykłości ich codzienności, zdać sobie sprawę, że piękno czai się w każdym rogu. Rzadko kiedy mam ochotę sięgnąć po książkę tuż po jej przeczytaniu. Tym razem jest inaczej. Z Żywopłotami wszystko jest inaczej.

Żywopłoty
Autor: Maria Karpińska
Wydawnictwo: W.A.B.
Gatunek: literatura piękna, opowiadania
Data wydania: 26 lutego 2020

 

 

ZA EGZEMPLARZ DO RECENZJI DZIĘKUJEMY WYDAWNICTWU W.A.B.: